Terimler

A

Abraj: Boyanmış zig derinin aynı rengi tutması durumudur.
Antik: Boyandığı zaman alaca olan giysilik deri.
Apre: Finisajda ciltte kullanılan boya ve dolgu katlarının en dışına denir.
Ardiye: Ham derilerin satılmak üzere getirildiği depo.
Arıtma: Derinin işlenmesi sırasında ve üzerine uygulanan bütün işlemlerin sonunda ortaya çıkan atık, işe yaramayan maddelerin çevreye zarar vermeden kanal yoluyla uzaklaştırılmasıdır.
Asortçu: Derileri kalitesine, cinsine, büyüklüğüne göre ayırıp kontrolünü yapan kişilere denir.
Asortlama: Derileri kalitesine, cinsine, büyüklüğüne göre ayrılmasına denir.
Astar: Zig derinin boyanmaya hazır haline denir.
Astragan: Yüzeysel, açık bukleli Kırgız kuzusunun işlenmiş, boyanmış kürküne denir.
Ayak: Derilerin büyüklüğünü belirten 10 desimetre karelik ölçü birimi.
Ayak Verme:Ham derinin işlendikten sonra tahmin edilenden fazla ölçü vermesidir.

B

Badana: Dam derinin üzerindeki kılları, tüyleri çıkarmak için yapılan uygulamadır.
Biye: Konfeksiyon veya ayakkabı imalatında kullanılan parça derilerdir.
Böve: Derinin yağını alan makinedir.
Budama:Derinin işlenmeye başlaması için derinin kullanılmayan parçalarını keserek ayıklamaktır.

C

Cilt Verme: İşlenmiş derinin istenilen özelliklere sahip olması durumudur.
Corium: Deri tabakası da denir. Vücudu çarpma, vurma, yaralamaya karşı koruyan vücut ısısını dengeleyen tabakadır.
Çakma: Sanayi dilinde çakma olarak kullanılan gergi, işlenmiş derilerin kırışıklıklarını düzeltmeye yarayan makinedir.
Çiçek: Ham derinin üzerine bakteriler tarafından yapılan, nokta nokta oluşan deri hastalığıdır.

D

Damarlılık: İşlenmiş, bitmiş deride kan damarlarının görünür hale gelmesi, belli olması durumudur. Bu durum derinin kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkiler.
Desi: Derinin boyutlarını ölçmeye yarayan makine.
Difüzyon: Tabaklama maddelerinin deriye bağlanma yerlerine işlenmesidir.
Dolapçı: Deri dolabına derileri atan, kimyasal madde veren, durumuna bakan kişidir.
Döş: Ham deride hayvanın göğüs kısmına denir.
Dermis: Derilerin kalınlığının %98’ini teşkil eden ham derinin asıl tabakasıdır.

E

Etek: Hayvanın karın bölgesinde bulunan ve boylamasına kesilen sağ ve sol tarafındaki ince kısmıdır.
Etleme: Ham derinin et yüzeyinde kalmış olan yağ parçalarının kavaleta denilen makine ile alınmasıdır.

F

Fikse: Tabaklama maddelerinin moleküllerini büyüterek suda çözünürlüğünü azaltmak için yapılan işlemdir.
Finisaj: Deri işlemenin son aşamasıdır. Derinin parlaklığının, cildinin, esnekliğinin, yırtılma direncinin ve kalitesinin belirlenmesinde önemli payı olan son rütujdur.

G

Glase (Şevra): Keçi ve oğlaktan elde edilen yüzlük (ayakkabılık) deridir.

H

Hipodermis: Deri hayvanının sırtı yüzülürken yüzücü tarafından deride bırakılan et ve yağ artıklarından oluşur.

I-İ

Isınık: Deri cildinin tuzlama hatasından dolayı kısmen kalmaması durumudur.
Iskarta: İşe yaramayan, ayrılıp atılacak olan deri.
İspire: Derinin yüzülmesi sırasında sivri ve keskin aletlerin kullanılmasıyla oluşan ciltteki kesiklere verilen addır.
İstifleme: Ham derinin bozulmadan üst üste konarak depolanmasıdır.

K

Kenar Alma: Bitmiş zig derinin işe yaramayan yerlerinin kesilip ayıklanması işidir.
Krek: Cildi alınarak yapılan deri.
Krast: Yarı mamül deri için kullanılan terim.
Kromlu Deri: Yarı mamül kromlanmış deri.
Kropon: Deride asıl kullanılan bölgedir. Deride kuyruktan ilk boyun çizgisine kadar boyuna, etekler hariç enine olan kısım; sırt ve sağrıyı içine alır.
Keratin: Deride kılları, yünleri oluşturan tabaka.
Kondüsyonlama: Test yapılacak işlenmiş derilerin belirli sıcaklık, belirli nem, standart atmosfer şartlarında gerekli süre tutularak belirlenmesi işlemidir.
Kollegen: Ham derinin en önemli proteini olup deride çok büyük miktarda bulunur. Taze ham derinin %30’unu oluşturur.
Konserveleme: Derinin bozulmadan uzun süre depolanması için tuz, hava, güneş etkisiyle kurtulup depolanmasıdır.
Konsinye: Satılmak üzere gönderilen mal.
Koreks: Pres ile yapılan giysilik deri.
Kumpas: Kuru traşta derilerin kalınlığının ölçülmesinde kullanılan ölçü aletidir.
Kuru Traş: İşlenmiş derilerin kalınlıklarının standart hale getirilmesi için ayarlanmasıdır. Bu kuru traş makinesi ile yapılır.
Kusma: Deri yağının işlentiden sonra yüzeye çıkmasıdır.

L

Lazer Baskı: İşe yaramayan ya da çeşit olarak kullanılma amacıyla özel kağıtların cilde basılmasıyla cildi değiştirme yöntemidir.

M

Mal Pişirme: Kireç gidermeden tabaklama sonuna kadar olan işlemdir.
Manca: Ham derinin kıl ve tüylerini çıkarmak için kireç ve zırnık kimyasalı ile yapılan badana çözeltisine halk arasında manca denir.
Merdane: 4 mm kalınlıkta olan erkek ayakkabıları için işlenmiş köselelerdir.
Meşin: Koyundan elde edilen ayakkabılık deridir.
Mikser: Krom, nikelden yapılan ve derinin hemen hemen bütün işlentileri sırasında kullanılan dolap.
Mordan: Deri boyamada kullanılan önemli boyar maddedir. Özellikle kürklerin boyanmasında kullanılır.
Mostraklapa: Tekstilde bedenin iç kısmına geçirilen yaka alt parçası.
Nokra: Hayvan canlı iken at sineğinin deri altına bıraktığı larvalar yüzünden oluşan delikler işlenti sonrası ortaya çıkar. Bu hastalığanokra denir.

N

Nubuk: Cildi zımparalnmış deri

O

Optik Okuyuculu Boya Makinesi: Derileri bilgisayar sistemli boyayan makinedir. Derinin olduğu yere boya püskürten, derinin olmadığı yerde püskürtmeyen bant üzerinde giden makinedir.

P

Paket: Ortalama 12 adet işlenmiş, bitmiş derinin katlanıp toplanmasıdır.
Parti: Ortalama 500 adet olan deri.
Pikle Deri: Yünü alınmış ham deriye denir.
Pinal: Deri üzerindeki kıl köklerinin genişlemesi.
Planje: Boyasız işlentisi bitmiş zig deri.
Pres: İşlenmiş derinin cildinin düzgün olması için ütülenmesinde kullanılır.
Presçi: Derileri ütüleyen kişi.
Potluk: İşlenmiş derinin kafa, bacak ve kuyruk kısımlarındaki kırışmış, boşluk oluşmuş kısımları için söylenir.

R

Roto Pres: Derilerin iki silindirin arasından geçerek ütülenmesini sağlayan makinedir.
Roll-Coting Metodu: Silindir baskı.

S

Salamura: Hayvanın kesiminden önce derinin iyice yıkanarak kirlerinin ve gübrelerinin temizlenmesi ve böylece deride meydana gelebilecek bakteri faaliyetlerinin önlenmesi durumudur.
Sıpa: Derilerin işlenti sırasında ve sonrasında tahta veya demirden yapılmış ve tekerlekli olan, derilerin konulması ile taşınmasında kullanılan alettir.
Sırça: Derinin dış görünümünü veren üst tabaka.
Sama: Derinin yumuşayıp, gözeneklerinin açılması için verilen kimyasal maddelerin deriye nüfuz etmesi için asit ve enzimlerle yapılan işlemdir.

T

Tabak: Ham deriyi bazı işlemler ve kimyasallar kullanarak işleyen kişilerdir.
Tabaklama: Kimyasal maddeler ve fiziksel işlemlerle ham deriyi işlemektir.
Tacir: İşlenmiş derileri alıp-satan kişi.
Taraf: Derilerin belli işlentilerden sonra asılıp kurtulduğu yer.
Tav: İşlenmiş derilerin yumuşatılması.
Tav Dolabı: Derilerin işlendikten sonra yumuşatılması için telden yapılmış dolap içinde bir saat kadar çevrilmesine yarayan makinedir.
Terletme: Deri yüzeyindeki kılların sıcak suyu içinde sıcaklık etkisiyle gevşetilerek mekanik olarak deriden uzaklaştırılmasıdır.
Tırtır: Deriyi yumuşatmaya yarayan makine.
Traş: Derinin istenilen kalınlığa getirilmesi.
Traşçı: İşlenmiş derinin kalınlığının ayarlanması için traş makinesiyle bu işlemi yapan kişidir.
Tala: Islatma, yumuşatma, kıl giderme, kireç giderme ve sama işlemlerinden geçmiş tabaklamaya hazır deri.
Tanen: Derinin tabaklanması için kullanılan maddedir. Toz Alma: Toz-Tr/al-Tr./ma-Tr.) Zımparalama işleminden sonra deriden çıkan toz ve parçacıklarının temizlenmesidir.
Tuşe: Derinin parlaması için üzerine atılan cila.
Trebiel: Astragan kürkünün ham derileri.

V

Vidalı: Ayakkabı için hazırlanan sığır derisi.

Y

Yağ Giderme: Derinin yumuşak, düzgün bir yapı olması için yağ ile yapılan muamelenin temizlenmesi.
Yağlama: Derinin yumuşak , düzgün bir yapı alması için yağ ile yapılan muamele.
Yıkama: İşlenti sırasında kullanılan fazla malzemenin arıtılması.
Yumuşatma: İşlemek için derinin kaybettiği suyu kazandırma işlemi.
Yüzlük Deri: Ayakkabının yüz kısmını oluşturan ve ayakkabılık üretiminde kullanılan deri.

Z

Zenne: 3-4 mm klaınlıkta olan bayan ayakkabılarının işlenmiş köseleleridir.
Zımparalama: Derinin diken, tel çizikleri ve değişik izler finisaj ve rütujla örtülemediği için derinin kalitesinde etkili olur. Cilt hatalarını görünmez hale getirmek için yapılan işleme zımparalama denir.
Zig Deri: Konfeksiyona hazır, İşlentisi bitmiş mamül deri.